Рассказ «Памятник Шуге» занимает особое место в творчестве Беимбета Майлина. Он завоевал искреннее признание читателей, привлек особое внимание литературоведов и исследователей. Однако до сих пор нет конкретных ответов на вопросы о прототипах главных и второстепенных персонажей рассказа, их потомках, о месте расположения «Памятника Шуге» (месте погребения).
Жолайшағыл қабірінен табылған ханым сарматтардың көсемі, ақсүйегі, абызы болған. Қабірдің байлығының жартысы ғана жетіп отыр. Соның өзінде оның қандай сән салтанатпен жерленгенін білуге болады. Оны асқан салтанатпен, алтынмен, асыл тастан жасалған зергерлік бұйымдармен, тұрмыстық және қару-жарақпен жерлеген. Қазба кезінде сарматтық дәуірге жататын жартылай тоналаған «Алтын ханымының» қабірі ашылды.
«Дендер» газетінің үстіміздегі жылдың №№35 (8238), 36 (8239) сандарында Батысқазақстандық Жәнібек Әбілпейісовтың «Арыстан әулие» атты мақаласы жарияланған екен. Арыстан әулие туралы алғаш рет әкемнен естіген едім.
23 апреля (1834 года) прибыли мы к Киргизской границе. Здесь встретили нас с приветствием от имени Хана трое посланных с несколькими киргизами и 20-ю лошадьми. Мне предложили, по киргизскому обычаю, для употребления жирную овцу, но я отказался, а просил об ускорении пути. Лошади были скоро запряжены, и мой тарантас повезли 5 сильных лошадей. Султан и Секретарь Ханский, присланные от Хана, ехали верхом по сторонам экипажа, а с ними и киргизы с лошадьми. Вообразите себе людей довольно сильных, с загорелыми лицами, с монгольским окладом лица, безволосым подбородком, одетых в длинное платье, состоящее из конской обороченной вверх волосами кожи и с распущенной от него, для красоты, на рукавах и спине, конской гривой, в остроконечных шапках на голове, и вы будете иметь довольное верное понятие об их наружности. Бедная, назначенная для нас овца, привезена была также за нами одним киргизом поперек седла. С такой церемонией мы ехали по ровной степи, потому, что от Елтона2(**), кроме некоторых незначительных дождевых болот, одного соленого ручья в 7 футовшириной, и ручья с пресной водой, исчезающих в степи, нет ни малейшей возвышенности почти до самого жилища Хана. С наступлением ночи мы стали подъезжать уже к местопребыванию Хана. Огни издалека манили нас. За версту один из спутников поскакал известить о нашем прибытии. Подъехавши, мы увидели Ханский дом, блистательно освещенный, и множество слуг, готовых для встречи.
Керуен-сарай Сағыз өзенінің сол жақ жағалауында, Мақат поселкесінен шығысқа 39 шақырым жерде, Қызылқоға ауданының Кенбай елді-мекенінен оңтүстік-батысқа 15,8 шақырым, Жамансор станциясынан оңтүстік-шығысқа қарай 18,5 шақырым, Құлсары қаласынан солтүстік-батысқа қарай 76,5 шақырым, Бекбике елді-мекенінен солтүстік-шығысқа қарай 27 шақырым қашықтықта орналасқан. GPS координатасы N 47° 37 250; EO 53° 50 184.
Өткен, 2011-ші жылдың қараша айында Маңғыстау мемлекеттік тарихи-мәдени қорығының бөлім меңгерушісі Нұрлан Құлбаев, облыстық тарихи-өлкетану мұражайының бөлім меңгерушісі Отыншы Көшбай, облыстық мұрағаттар және құжаттамалар басқармасының бастығы Алқажан Еділхан, облыстағы танымал реставратор-маман Құралбай Озғамбаев қатысуымен Маңғыстау облысының көрші Атырау облысымен шектескен аймақтарына бағыттарына ғылыми-зерттеу экспедициясы ұйымдастырылған болатын. Іссапар қорытындысында бабаларымыз жайында анықталған мәліметтерді назарларыңызға ұсынамыз.
