РУХАНИЯТ: тайсойғансайты

Доклад о жизни и деятельности М.С.Аженова на торжественном заседании Ученого Совета факультета философии и политологии КазНУ им.аль-Фараби, посвященном 75-летию ученого

Алматы, 2007 г.

- Әке, мен Қазыбай атамдай бола алам ба?

- Боласың балам. Боласың.

- Ол үшін не істеуім керек?

- Ол үшін бе? Ол үшін ерінбей еңбек ету керек. «Еңбек- ер атандырар», деп бекерге айтылмаған. Сонымен қатар, тұрақты түрде спортпен айналыссаң болғаны.

   Осында милицияда істейтін Тілекқабыл Құсайынов деген ағаң бар. Өзі кезінде одақтық, республикалық деңгейде белдескен балуан болған. Спорт үшін, жасының едәуір ұлғайып қалғандығына қарамастан, қазір де күресіп, аудан намысын қорғап жүр. Бір жағынан шәкірттер тәрбиелейді. Шәкірттерінің кейбірі ұстаз жолын жалғастырып, шәкірт тәрбиелейтін деңгейге жетіпті. Сен ешкімнен тайсалмайтын батыл, күшті болғың келсе, күрес секциясына апарайын.

   Өлкемізге белгілі ғалым тарихшы, тарих ғылымдарының докторы Лесқали Базарғалиұлы Бердіғожин ердің жасы елуге толды. Майлы қияң Мақатта мұнайшылар жанұясында дүниеге келген Л.Бердіғожин саналы өмір жолы, мұғалім мамандарының түлеп ұшатын ұясы Атырау университетімен тығыз байланысты.

  Экономика ғылымдарының докторы, профессор, академик Ғалымжан Жұмабайұлы Нұрышев пен социология ғылымдарының докторы, профессор Гүлімхан Байкенқызы Шөптібаева туралы

Артур Шопенгауэр философ: «Адам өткен кеңістікті емес, өткен уақытты сағынады» дейді. Ғалымжанды ойласам, есіме бірден балалық шағымыз түседі. Күні-түні кітап оқып, сабаққа дайындалу, мектептің қоғамдық жұмысына белсене араласу, үйдің шаруасын атқарып, алыс-жақыннан келетін қонақтарды қарсы алу – осының бәрі біздің міндетіміз болды.  Отбасымыздың ерекшелігі – кішкентай күнімізден ғылымға деген ұмтылысымыз еді. Білімге деген құмарлығымыз соншалық, жаңа кітапты бірімізден біріміз жасырып оқитынбыз.

   Профессия педагога - музыканта сочетает в себе разностороннюю деятельность, которая включает умения и навыки педагогической, воспитательной организаторской, просветительской, методической, исполнительской работы. Названные направления в деятельности педагога - музыканта в совокупности, тесным образом, связаны с музыкально-исполнительскими умениями и навыками в решении специфических задач, ориентированных на формирование музыкальной культуры студентов посредством познания музыкального искусства. Именно музыкальное искусство в значительной мере стимулирует и поддерживает стремление личности к преобразованию себя (чувств, мысли, поступков), других людей по «законам красоты». Несомненно, важно подчеркнуть, что специфика профессии педагога - музыканта связана с творческой деятельностью, которая осуществляется с помощью могучего средства воспитания - музыкального искусств.

   Біздін кейіпкеріміз Ахметов Ақылбек Қабиұлы – республикамыздың жоғары оқу орындарында 45 жылдай жұмыс жасаған ғалым педагог, ұлағатты ұстаз, Атырау мен Маңғыстау облыстарының оқу-ағарту ісіне еңбегі сіңген, көргені мен көңілге түйгені, білімі мен білігі мол азамат, физика ғылымдарының кандидаты, педагогика ғылымдарының докторы.    

   Ақылбек Қабиұлы бұрынғы Гурьев облысының Теңіз (қазіргі Құрманғазы) ауданында Ұлы Отан соғысынан кейінгі қиын кезеңде дүниеге келген. Биыл 70 жасқа толып отырған ғалым есі кірмей екі жасында әкеден жетім қалған десек, артық болмас. Себебі, әкесі Ахметов Қаби колхозда басқарма төрағасы болып тұрған 1950 жылдың қысы жұт әкеліп, қоғам малы көп қырылған. Қызыл империяның сол кездегі солақай саясаты бұған, әрине, колхоз бастығын кінәлайды. Сөйтіп партия қатарынан шығарылып, бірнеше жылға сотталып кеткен Қаби көкеміз содан қайтып бұл отбасына оралмаған көрінеді. Бірақ анасы бар бала жетімдік көрмейді екен. Анасы Аюпова Ағзила Әйіпқызы еті тірі, еңбекқор пысық адам еді, 1941 жылы Ұлы Отан соғысы басталып, ел басына күн туған кезде орта мектептегі оқуын тастап, колхоз шаруашылығына араласып кетеді. Көп балалы отбасында өскен Ағзила өзінен кейінгі үш сіңлісін оқытып, адам қатарына қосты. Жасынан өжет, қайсар жан 1944 жылы есте қаларлық үлкен ерлік жасайды. Неміс фашистері соғыста тұтқынға түскен мұсылман солдаттарынан Түркістан легионын құрып, ұшақпен диверсиялық десант жібергенде ол «Қызыл ту» деген колхоздың маңына түскен. Комсомол мүшесі Аюпова Ағзила тиісті орындардан арнайы тапсырма алып, жергілікті милиция қызметкерлеріне диверсанттарды ұстап береді.

Жазушы әрі өлкетанушы Өтепберген Әлімгереевтің өмірбаяны

   Өтепберген Әлімгереев 1949 жылы 26 мамырда Атырау облысының Құрманғазы ауданындағы Жиделі елді мекенінде дүниеге келген. 1972 жылы Абай атындағы Қазақ педагогика институтының филология факультетін бітірген соң, еңбек жолын Маңғыстау облысының Бейнеу ауданында мектеп мұғалімі боп бастайды. 1973 жылдың 15 мамырында «Атырау» (Атырау облыстық) газетіне жұмысқа шақырылған. Алматы Жоғары партия мектебін тамамдаған. 1990 жылдан бері Атырау телерадио компаниясында Бас редактор боп жұмыс істейді.

   Әдеби туындылары 1966 жылдан бері түрлі газетжурналдарда жарияланған. Алты әдебипублицистикалық кітаптың, «Күй – күмбез», «Асау Тұрлан» атты кітаптардың авторы. Махамбет, Асан Қайғы, Жиренше шешен, Мұрат, Бала Ораз, Мақаш әкім туралы зерттеулер жазған.

   Қазақстан Журналистер одағы мен Орталық табиғат қорғау қоғамы сыйлығының үш дүркін (1980, 1982, 1994), Атырау облысы әкімі белгілеген Махамбет атындағы республикалық сыйлықтың (1996) лауреаты. «Егемен Қазақстан» газеті (1987) мен «Ара» журналы (1980, 1981) конкурстарының жүлдегері.

   Өтепберген Әлімгереев 2002-2011 жж аралығында Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті Гуманитарлық факультеттің журналистика кафедрасында доцент болып қызмет атқарды.

Әли Әжімұлын мен сонау 1986 жылы Атырау ұстаздық институтындағы КОКП тарихы және саяси экономия кафедрасында ғылыми-оқытушылық еңбек жолын алғаш бастаған тұста кездестіріп, оның жақсы болашағының болатынына қалтқысыз сенгенмін. Себебі, жас оқытушы кезінен-ақ ол өзін берік білімі мен білігі бар жан екендігін бірден танытты. Екеуара әңгімемізде, кафедрадағы мәжілістерде оның ғылыми диапазонының кең ауқымдылығы бар қырынан көрініп тұратын еді. Мұндай пікірді Әлидің кафедрадағы әріптесі әрі осы қызметтегі бірінші ұстазы болған Ерен Ізбасов  ағамыздан да естіп, шын қуанатынбыз. Сол кезде жас болса да біраз тәжірибе жинақтап қалған әріптесі, кейін экономика ғылымдарының докторы болған, Ақтөбедегі бір институтты басқарған Нұрышев Ғалымжан ініміз де оған жақсы баға беретін. Ал, кафедра меңгерушісі, білікті тарихшы-ғалым Сүйеу Тілепов ағамыздың қояр бағасы тіптен жоғары болатын. Оқытушы еңбегін дұрыс бағалайтынның көбісі оның дәрісін тыңдайтын студенттер екені белгілі ғой: мен де Әлидің жоғары курстардағы шәкірттерінің жылы лебізін естіп, марқайып жүрдім, реті келгенде оның өзіне де айтып, осы бағыттан таймауына тілектестік білдірдім. Ол көп ұзамай аға оқытушылық деңгейіне жетті.

   «Адамның бір бақыты достарынан» дейді ғой... Досымның марапаты өнертану саласында, ішінара, отандық музыкатану ғылымын бір марқайтып тастады.

   «Туған жерге туыңды тік» деген қанатты сөзді ұстанған музыкатанушы әріптесім Бақыт Жолдыбайқызы Тұрмағамбетова, Алматыдан туған жеріне қоныс аударып, Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінде ұстаздық қызметімен қатар, ғылым саласына елеулі үлес қосып келеді. Былтыр «Дала фольклоры мен музыкасының мың жылы» жобасының аясында басылып шыққан «Ұлы даланың көне сарындары» антологиясының 1 томына «Батыс Қазақстан әндері» тарауын құрастырушы ретінде атсалысқан болса, жуырда Атырау облысының Жылыой ауданының құрылғанына 90 жыл толуына арнап, аудан әкімшілігінің қолдауымен «Ән қайнары – Кең Жылыой. Songs of Zhylyoi» атты қазақ-ағылшын тілдерінде еңбегі жарық көрді.

   Жалпы, өнер дегеніміз – адамзатты жарқын болашаққа шақырған арман, өмір құбылыстарын шынайы түсінуге жетелейтін ой-толғаныстардың қайнар бұлағы. Өмірдің гүлі де, заманның шежіресін шертетін тілі де – өнер. Оразбай Фазылұлының өмірден тоқығаны мол, кемел ойлы тұлға ретінде Атырау облысы ұстаздарына кеңінен таныс еді. Терең білім, берік ұстаным, іскерлік қабілет және үлкен азаматтық қасиеттер Оразбай Фазылұлының қатардағы ұстаздан  Халел Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінде оқытушы, музыка факультеті деканының орынбасары, кафедра меңгерушісі, «Музыка және өнер» кафедрасының доценті деңгейіне көтерді.

   Нариман Сиражев Алматы Ұлттық консерваториясын бітіріп, 1960 жылы жолдамамен Гурьев музыка училищесіне жұмысқа орналасқаннан бастап жастарға Атырау жерінде қобыз аспабынан дәріс берген алғашқы ұстаздардың бірі. «ҚР білім беру ісінің үздігі», доцент Нариман Сиражев қобыз-прима аспабы бойынша 1978 жылы «ҚР мәдениетіне еңбегі сіңген қызметкер» Раушан Нұрпейісовамен бірлесіп жасақтаған ҚР жоғарғы және арнаулы орта білім министрлігі бекіткен Типтік оқу бағдарламасының авторы. Бұл бағдарлама күні бүгінге дейін қолданыста. Соңғы білім беру стандартының талаптарына сай «Мамандық» және «Қобызда ойнауды оқыту әдістемесі» пәндеріне жұмыс оқу бағдарламасын жасақтап, толықтырулар енгізді.

   Жас ұрпақты музыка өнеріне баулып, оларды білімді маман етіп тәрбиелеуде ұстаздың алатын орны зор. Сондай ұстаздың бірі Сәтім Сухашұлы Әжікен.

«Музыка және өнер» кафедрасына – 40 жыл

Биыл Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің Музыка және өнер» кафедрасына 40 жыл толып отыр. Осы уақыт аралығында бұл оқу орнында талай талантты ұстаздар еңбек етті, тер төкті. Олардың талай дарынды шәкірттері өнер мен білімнің қара шаңырағынан түлеп ұшты.

   Мәселен, биыл сексен жасын тойлап отырған композитор Илья Жақанов ағамыздың жас ұрпаққа берер тәлім-тәрбиесінің өзі бөлек әңгіме. Бұл «Музыка және өнер» кафедрасының студенттеріне Қазақстан Республикасының халық артисі Қ.Ахмедияров та бірнеше жыл бойы шеберлік сағаттарын беріп келді.

   Қазақстанның «Парасат» (2004), Қырғызстанның «Дәнекер» ордендерінің иегері (2004) композитор, публицист, өнер зерттеуші. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері (1998), Қырғызстанның еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1994) ЖАҚАНОВ Илья Жамбыл облысы, Сарысу ауданы, Ақтоғай ауылында 6 мамыр 1936 туған.

   РЫСҚАЛИЕВА Гүлнәр Түсіпқалиқызы, өмірдің айтулы белесі – 60 жасқа толып отыр. Гүлнәр Түсіпқалиқызы өмірден тоқығаны мол, кемел ойлы тұлға ретінде Атырау облысы ұстаздарына кеңінен таныс. Терең білім, берік ұстаным, іскерлік қабілет және үлкен азаматтық қасиеттер Гүлнәр Түсіпқалиқызын қатардағы ұстаздан Халел Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті, «Музыка және өнер» кафедрасының доценті деңгейіне көтерді.

   Бүгінгі жаңарған қоғамға өз бетінше дербес, сыни тұрғыда ойлайтын, өзекті мәселелерді көре алатын және шығармашылық тұрғыда педагогикалық шеберліктерді пайдалана отырып, кәсіби міндеттерді оңтайлы шеше алатын жаңа тұрпатты педагог қажет.

   Тәуелсіз жаңа Қазақстанның заман талабына сай, жоғары оқу орынында музыкалық білім беруде, музыка мамандарын даярлауға салмақты үлес қосып жүрген білікті мамандардың бірі - Тамара Мұқанқызы Суингарина.

   Айналасына классикалық өнерді насихаттап жүрген ҚР Білім беру ісінің құрметті қызметкері Мақыш Зәйітқызы Гайсина өз жанының қалауын, арманын, кәсібін ұштастыра білген аймағымыздағы майталман хор дирижері. Оның есімі еліміздегі және шетелдік кәсіби музыканттарға жақсы таныс. Жарты ғасырдан астам уақыт бойы ол өз мамандығына адал еңбек етіп келе жатқан ұстаздың тәжірибесі бай. Ниеті мен тілегі болса болды, қай жастағы адаммен де талғамай жұмыс жасап, таңдай қағарлық нәтижеге қол жеткізеді. Хормейстер бірнеше рет аймақтық, республикалық, халықаралық шараларда 200 және 500 кісілік хорды, биылғы жылы 1500 студенттің хорын дирижерлады.

   Мақыш Гайсина Индер ауданының Өрлік ауылында дүниеге келген. Музыкалық қабілет деген анықтама бізге таныс болса, онымен қатар табиғи дауыс мүмкіндігі ерекше адамдар да болады. Міне, осындай табиғат берген вокалдық қабілетімен қоса ерекше полифониялық есту мен жадысы бар жас бала ән айтуға құмартты.

   Роль учителя всегда была важнейшей как в системе образования, так и в жизни каждого человека. Учитель – это одна из самых древнейших и важнейших профессий. Она сыграла огромную роль в истории человечества.

   Учитель — это не только человек, обучающий наукам, но еще и носитель духовности и нравственного начала. Учителя выполняют особую гражданскую миссию — образование и воспитание подрастающего поколения. Их знания и опыт, преемственность традиций и новаторство лежат в основе каждой начальной, средней и высшей школы.

   Те, кто по-настоящему сеет «разумное, доброе, вечное», преданные делу учителя всегда провозглашают целеустремленность, твёрдость, спокойный и постоянный героизм.

Кіші прозаның кішіпейіл өкілі ретті-ретсіз пәлсәфа соқпайды, шығарманың шырайын ашатын идеяны алтын діңгек ұстанады. Кейбір күрделі ойларды ым-ишарамен, тұспалдаумен, меңзеумен жеткізеді. Көбінде мазмұнның шешімін оқушының өз төрелігіне қалдырады.

Шағын да шымыр, көнбіс ат секілді Отыншы аға қаламгерлікке бірден, сатылап емес, ауыл тракторшысы мен қарапайым мектеп мұғалімдігінен келді. Мұндай күтпеген жерден келіп, әдебиетке олжа салуы, шынайы таланттардың «тосын қылық» танытуы орыс және әлем әдебиеті өкілдерінде жиі кездеседі. Өнер туындысын жасауға өлердей сақтықпен, жіті жауапкершілікпен қарайтын ол жазу машығына кіріскеннен жасық шығарманың қалжасына қарық болуды қаламады. Бір бет жазса да бірегей дүние туғызуды мақсат қылды. Адамның психологиялық, әлеуметтік қатпарларын зерттеп, рухани есейіп-толысуын әңгімелерінің негізгі арқауына айналдырған Отыншы Көшбайұлы тұңғыш прозалық жинағының («Қайран менің жеңешем». 2002 жыл) өзінде ұлттық-психологиялық, жергілікті эмоциялық ерекшеліктерді, эстетикалық дәстүрлерді, тілдік қолданыстағы говорлық айырмашылықтарды қаламгерлік құштарлықпен, перзенттік іңкәрлікпен, сұңқардай ұшқырлықпен қапысыз, дәл жеткізді. Қасиетті кең түбектің намыс таптатпаған батырлары, күйші ақындары, ғашықтары, жүрекке жақындары туралы оқиғаларды Отыншы өзінше баяндап, өзінше өрнектеді.

   Кафедра заманауи технологияға негізделген әдістемелік шаралар ғана емес, сонымен қатар, рухани-адамгершілік, патриоттық, имандылық, салт-дәстүрді ұлықтау мақсатында білім жетілдіруге келген ұстаздарға сан қилы іс-шараларды да өткізіп отырады. Осы орайда, кәсіби біліктілігі жоғары, жауапкершілігі мықты, шебер ұйымдастырушы бола білген оқытушы, п.ғ.д., доцент Жаннат Исмагуловна Сардарованы ерекше атап өтуге болады.

   Пролетар көшесіндегі Сатыбалды Қабдоллаевтың шарбағы маңайындағы балаларға күннен-күнге сыр шертісетін, кейде «шекісетін» орынға айналып барады. Өңшең қара сирақтар бүгін тағы жиналған. Тамыздың бірі болса да, шілденің шіліңгір ыстығы қаһарынан таяр түрі жоқ. Шекені шаңқан ыстық тесіп барады. Бірақ әңгіме қызығына түскен балалар иранбақтың саясында тұрғандай ешнәрсеге көңіл аударар емес. Бәрінің әңгімесіне ортақ арқау- өздері пір тұтып жүрген Серік Қонақбаев пен кубалық Хосе Агилардың арасындағы жартылай финалдық жекпе-жек. Біразы Серіктің шалт қимылы мен төзімділігін мақтан тұтса, екіншілері Агилардың жойқын соққыларының күштілігіне тамсанады. Бұл мешін жылы Мәскеуде өткен олимпиялық ойындардағы қоңыраулы додалардың, жанкүйерлер қауымының делебесін қоздырған шағы болатын.

   Халқымыздың сан ғасырдан бергі даналығындағы «Әкенің жақсылығы-қырық жыл азық» деген сөзі тегін айтылмаса керек. Олай болса адам өмірінің мәні-әке жолымен жүру. Мен саналы өмірін жастарды оқытып, тәрбиелеу жолына арнаған, ардақты ұстаз-аяулы әкем жайлы айтқым келіп отыр.

«Биік мансап-биік жартас, екпіндеп ұшып қыран да шығады, өрмелеп жорғалап жылан да шығады» деген философиялық тәмсіл әркез жадымыздан шықпайды. Киікбай інімнін өнегелі өмір жолына үңілгенде сол афоризмді еріксіз қайталайсын. Ол биік мансапқа, ғылым докторлығы дәрежесіне қырандай шарықтап жетті. Елу бес жасқа келгенде осындай биікке әбден пісіп-толысып жетуі заңды: ерте де емес, кеш те емес, дер шағы.

Киікбай Мыңбайұлы 1965 жылдың жаймашуақ сәуір айында Ақтөбе облысы, Байғанин ауданының «Сағыз» атты кеңшарында дүниеге келді. 1982 жылы ауылдың орта мектебін үздік тәмамдаған соң, жалынды жас сол кездегі еңбекке жұмылған патриоттардың үндеуіне қосылып, ауданда құрылған "Жас дәурен" атты комсомол-жастар бригадасында шопан боп еңбекке араласты. Бір жыл бойына қайнаған еңбек ортасында болған жас жігіт жоғары оқу орнында оқып білім алуға талпыныс жасап, 1983 жылы Гурьев мемлекеттік педагогика институтының тарих-филология факультетіне оқуға түсті. 1984-1986 жылдары Отан алдындағы әскери борышын  өтеді. 

Аташ Берік Мұратұлы, Атырау облысы, Махамбет ауданы, Ақтоғай селосының орта мектебін 1988 жылы тамамдағаннан кейін, Ақтоғай селосында құрылыс цехында қызмет етіп, 1988-1990 жылдар аралығында, Москва қаласында Совет Армиясы қатарында қызмет етті. 1991 жылы Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті филология факультетіне түсіп, 1996 жылы қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі мамандығы бойынша бітіріп шықты. 1996-1999 жылдары аралығында Атырау университеті жанындағы әлеуметтік философия мамандығы бойынша аспирантураның күндізгі бөлімінде оқыды.

Қадірлі ағайындар, мына сілтеме 29.05.2020 ж. еліміздің бас газеті Егемен Қазақстанға шыққан, Қызылқоғаның тумасы, белгілі журналист, жазушы, теледокументалист, теле жүгізуші Қосшиев Назарбектің «Ғұмыры келте Ғаділше» деген, тарихи-танымдық, зерттеу мақаласы. (Назарбек Тоғызбай-Базар ұрпағы, өзі осы топта бар). Бұрын-соңды екінің бірі білмейтін, осы Қызылқоға өңірінің тумасы, Қамыстыкөл мектебінің (қазіргі Ғ.Сланов ат.мектеп) негізін салған, ағартушы Науанов Аяпбергеннің баласы Ғаділше туралы деректі зерттеу мақаласы. Бұл терихи зерттеу мақала Қызылқоға ауданының өлкетану тарихына қосылған үлкен еңбек екені даусыз. Аяпберген де, баласы Ғаділшеде саяси қуғын-сүргін құрбандары, жазықсыз жапа шеккендер. Бірақ өлке тарихына алтын әріппен жазылатын тұлғалар. Назарбектғң өлке тарихына қатысты мақалалары мен кітаптары бұрыннан да аудан оқырмандарына таныс екенін білеміз. Назарбек ініме шығармашылық табыс тілеймін.

Марат Жұмағұлов, тарихшы-өлкетанушы

   Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласында көтерілген халық санасының рухани жаңғыруы және бұрын зерттелмеген тарихи тұлғаларды зерттеу өзекті мәселе. Сондай тұлғалардың бірегейі Құныскерей Қожахметовтың тарихи тұлғасы болмақ.

   Құныскерей Қожахметовтың қазақ әдебиетіндегі бейнесі, қазақтың халық жазушысы Хамза Есенжановтың «Көп жыл өткен соң» (1967), «Жүнісовтер трагедиясы» (1970), жазушы Марат Мәжитовтың «Құмдағы із», «Құныскерей» (2002) романдарының, жазушы, өлкетанушы Өтепберген Әлімгереевтің «Құныскерей» (2003, 2018) және Қаратөбелік өлкетанушы Қайыржан Хасановтың «Қос батырдың хикаясы» (2000) кітаптарында жан-жақты суреттеліп, бас кейіпкері болған қаһарман тұлға.

Шынымен де тарих ғылымы саласында табандай отыз жылдан бері жемісті еңбек етіп келе жатқан тарих ғылымдарының докторы Ұзақбай Шаукерұлы Исмағұловтың еңбек жолына назар аударып, оның азаматтық келбеті, тұлғасы жайында ой толғағанымызда жоғарыда келтірілген жәйттің құр босқа еместігіне көзіміз жеткендей болады.

Бұл қолжазбаны 1996 жылы Қызылқоға ауданы, Жасқайрат ауылында тұратын Түзелбайдың қызы Хамзақанымнан туған жиені, Сейталиев Ғалым (1942) ағаның үйінен көріп, ксерокөшірмесін түсіріп алып едім. Теңел ақсақалдың өз қолымен жазған «Құныскерей» және «Жезде» деректі әңгімелерін 2019 жылы жарық көрген: «Бәйтерек. Кіші жүз, Он екі ата Байұлы, Ысық руының шежіресі» кітабына енгізіп жарияладым. Енді осы әңгімені 31 мамыр – саяси қуғын-сүргін және аштық құрбандарын еске алу күні қарсаңында «TAISOIGAN.KZ» сайтының оқырмандарына ұсынғалы отырмын.

 Марат Жұмағұлов 

2020-жылы өлкеміздегі «альма-матер» -Халел Досмұхамедов атындағы Атырау Мемлекеттік Университетінің құрылғанына 70 жыл толады. Мерекелік шараға орай осы білім ордасында еңбек еткен, дәріс берген ұстаздар мен білім алған мамандардың естеліктерін жариялаймыз.

2020-жылы өлкеміздегі «альма-матер» -Халел Досмұхамедов атындағы Атырау Мемлекеттік Университетінің құрылғанына 70 жыл толады. Мерекелік шараға орай осы білім ордасында еңбек еткен, дәріс берген және білім алған жандардың естеліктерін жариялаймыз.

2020-жылы өлкеміздегі "альма-матер" -Халел Досмұхамедов атындағы Атырау Мемлекеттік Университетінің құрылғанына  70 жыл толады. Мерекелік шараға орай осы білім ордасында еңбек еткен, дәріс берген  және білім алған  жандардың естеліктерін жариялауды жөн көрдік.

Жүйіткіген жүйріктей, аққан жұлдыздай зулап өтіп жатқан уақыт-ай... Өмірі өзінікі болғанымен, өмірі өзгенікі болған ұлағатты ұстаз, ақылшы тәлімгер, танитындарына қадірлі де үлгі аларлық азамат бола білген Ғапурулла ағамыздың өмірден өткеніне де жыл толып қалыпты, әрине сағынышпен еске аламыз. Бүкіл саналы ғұмырын ұстаздыққа арнап, 70 жыл тарихи жолы бар, Қазақстанның батыс өңірінің ғылымы мен біліміне, мәдениеті мен экономикалық дамуына зор үлесін қосып келе жатқан білім ордасы- Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік  университетінде өмірінің соңғы уақыттарына дейін жұмыс жасады.

В профессии пожарного сложно найти «случайных людей». Это не просто работа. Это настоящее «пожарное братство», а зачастую – одна большая дружная семья. Спасатели—настоящие герои, которые в любую минуту готовы прийти на помощь и спасти жизнь. У них непростая работа, требующая мужества, отваги, а порой и безрассудства. Профессия, в которой иногда стоит забыть на чуть-чуть о себе, чтобы спасти чью-то жизнь. Поэтому не удивительно, что «пожарное дело» зачастую передается по наследству – от отца к сыну, от матери к дочери, от дедов к внукам. Сложно оставаться в стороне от героической профессии, когда твои родные совершают ежедневные подвиги. Поэтому, как говорят в «пожарных» династиях: «О другой профессии и не думали никогда!» Все это – люди, которые ни секунды не сомневались, правильно ли выбрали свою профессию, отдали ей десятилетия жизни. И любовь к делу передали своим детям, внукам, правнукам. В системе гражданской защиты очень важна профессиональная координация деятельности и сплоченность коллектива.

Өрт сөндіруші мамандығында «кездейсоқ адамдарды» табу өте қиын. Бұл жай ғана жұмыс емес. Бұл нағыз «Өрт сөндіру достығы», сондай-ақ – үлкен жанұя. Құтқарушылар-нағыз қаһармандар, кез –келген жағдайда адам өмірін құтқаруға дайын.

Олардың қызметі оңай емес, батылдықты, өжеттілікті қажет етеді. Бұл мамандық- өзгенің өмірін ажалдан арашалау үшін кейде өзінің өмірінде құрбан ететін мамандық. Сондықтан «өрт сөндіру қызметі» ішінара ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып отырады, яғни әкеден балаға, анадан қызына, атадан немереге.

Күнделікті өмірде айналадағы жақындарың  ерлік жасап жүргенде осындай батыл мамандықты таңдамау мүмкін емес. Сол үшінде өрт сөндірушілер  әулеті өзге мамандықты таңдауды ойламайды.  Бұл адамдар  өздерінің таңдаған мамандықтарына және өздерінің ондаған жылдарын осы мамандыққа арнағаны үшін еш өкінбейді. Олардың қызметке деген махаббаты балаларына, немерелеріне және шөберелеріне беріледі. Азаматтық қорғау жүйелеріндегі ұжымдарда бірлік, тұтастылық өте маңызды.

...Шеркешбай жай адам емес болатын. Ол кісінің тұщы судың көзін табатын ерекше қасиеті болыпты. Өзінің аты айтып тұрған Ащықұдықтан да тұщы су шығарған екен. Су шыққанша қаза береді екен. Судың көзі ашылған кезде дәмі ащы болса судың көзін балшықпен майлап тастап, әрі қарай қаза беретін көрінеді. Сөйтіп, екі-үш осылай қайталанып,қаза беріп, тұщы суға да кезігеді екен. Тұщы суды тапқан соң сол жердің енін қауға сиятындай етіп қалдырады да,құдықтың жан-жағын ағаш пен талмен нығыздап қаптап тастайтын көрінеді. Құдықтың суын өздері де пайдаланып, жолшыбай өтіп бара жатырған жолаушыларға сатады екен...

...Таяғына сүйеніп, радио сияқты күбірлеп сөйлеп келе жатырған адамды көргенде аң-таң болғаным бар. Кейін оны ойнап жүрген балалардың «контуженный» деп келемеждегенін де көрдім. Ондайда қолындағы таяғын сермеп, бірдеңе деп кіжініп жататын. Анда-санда күбірлеп жүргені болмаса титтей де зияны жоқ. Өнебойы костюм-шалбармен тап-тұйнақтай болып киіініп жүретін.

Осыдан төрт-бес жыл бұрын атақты алаштанушы, филология ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Ғылым Академиясының академигі Дихан Қамзабекұлымен кездескенмін. Әңгіме аяғында Қазақстан Таеквондо энциклопедиясына Мұстафа Өзтүрік туралы пікірін жазып беруін сұрадым. Арада бір апта өтпей өз естелігін жазып жіберіпті. Оқыған кезде біраз ыңғайсызданып қалдым. Елімізге кеңінен танымал болған ғалым мен туралы да айтып кетіпті. Күрең тіршілікке негізделген қарапайым ұстанымымның «астан-кестенін» шығарып, көкірегімді көтеріп тастады менің. «Аш кезде жеген құйқаңды тоқ кезіңде ұмытпа!»,- деген мақал бар ғой. Кезінде жатақхананың бір бөлмесінде тұрғанымыз, ағалы-інідей қарым-қатынасымыз болғаны-бәрі де жадында екен інімнің. Тіпті біраз уақыт ешкімге көрсете алмай да жүрдім. Жуық арада жеке мұрағатымды ақтарып отырып, Дихан бауырымның сол кезде жіберген естелігін тауып алдым. Естелікте басқа да қызықты мағлұматтар бар екен. Әсіресе Мұстафа Өзтүрік ағамыз туралы жақсы жазылыпты естелікте. Қайтадан оқып шығып, сайтымызда жариялауды жөн көріп отырмын. Қабыл алыңыздар!

Қабибек Мұхитов

Жеті қат жер астынан алтын көмбе іздеп өткен ғұмыры ғибратты жандардың бірі де бірегейі Жиенғали Құсетдинов ақсақал еді. Өткен ғасырдың сонау 1921 жылдары мұнайлы Мақат өңіріне аяқ талдырып, табандарынан тозып жеткен ағайынды екі бозбала жіігіт өз тағдырларын қазыналы өлкенің қара алтынымен байланыстыруды мақсат тұтқан жаңа дәуірдің жастары болатын.

Мәскеуде жүргеніме екі аптадай уақыт өткен. Күнде кешке Әлжан ағамен телефонмен сөйлесуді әдетке айналдырған болатынмын. Бір күні Әлекеңнің үйіне өзім бардым. Екеулеп отырып фото альбомын қарадық. Түрі ескірген үш-төрт суретке көзім түсті...

Қазақстанның білім беру жүйесінде «Білім-инновация» лицейінің орны ерекше. Жүздеген қазақ балалары осы оқу орнын бітіріп, әлемдегі шоқтығы биік оқу орындарына оқуға түсуде. Атырауда да аталған оқу ордасы көптен бері жұмыс істеп келеді. Жетістігі де аз емес. Небір олимпиада жеңімпаздары мен «Алтын белгі» иелері осы лицейден шыққан. Білім ошағы жайлы оқырмандарға таныстыру мақсатында лицей директоры Исмаил Эльманы әңгімеге тартқан болатынбыз.